ДЕРТКЕ ДАУА, ЖАНҒА ШИПА
Елбасы Нұрсұлтан Назарабаев биылғы «Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері» Жолдауында адами капиталдың дамуына, әсіресе, ұлт саулығын нығайтып, саламатты өмір салтын қалыптастыруға айрықша мән бергенін аңғаруға болады. Мемлекет басшысы Жолдауда «қазіргі денсаулық сақтау ісі қымбатқа түсетін стационарлық емге емес, негізінен аурудың алдын алуға бағытталуға тиіс» деп саламатты өмір салтын насихаттай отырып, қоғамдық денсаулықты басқару ісін күшейтуді тапсырғаны белгілі. Расында, кез келген мемлекет үшін адам – басты капитал екенін ескерсек, халық денсаулығы басым көрсеткіштердің бірі. Созылмалы сырқатпен ауырған жандардың жаны мен тәнін қалпына келтіруде шипажайлық кешендердің көмегі көп. Бүгінде бұл сала сауықтырудың ең тиімді әдісі ретінде әлемдік практикада кеңінен қолданылып келеді.
Осы тұрғыда медициналық туризм саласы қалай дамуда? Шипажайлық кешендердің жұмысы қалай деген сауалдар алдымыздан шығатыны анық.
Бүгінгі таңда отандастарымыздың бізде емес, басқа елдердің емдеу-оңалту мекемелеріне баруы жиілеп кеткені жасырын емес. Дәл солай өзге елден туристердің Қазақстанға келуі қаншалықты? Көзтартар сұлу табиғаты мен емдік шипасы бар жерлеріміз қаншама?! Еліміз шипажайлық қорларға бай өлке. 1930-1960 жылдар арасында шипалы су мен емдік балшығы мол көптеген жер табылып, зерттеліп, қазір игілігімізге қолданылуда. 1986 жылдан бастап, Қазақстанда мемлекеттік мәні бар Бурабай, Алма – Арасан, Сарыағаш, Меркі, Манкент, Жаңақорған және Қа-пал – Арасан, Ақжайық, Алатау, Оқжетпестер өз жұмысын бастап, еліміздегі ірі емдеу-оңалту орталықтарына айналды. Елбасы «Қазақстан – 2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» атты Жолдауында «Қазақстан медициналық туризм бойынша жетекші еуразиялық орталыққа айналуы тиіс» деп нақты тапсырмалар мен міндеттер қойғаны белгілі. Әлбетте, медициналық туризм экономикалық табыс көздерінің бірі екені рас. Мәселен, Алматы қаласының әкімі Бауыржан Байбек 2016 жылы алматылықтар 400 млн доллар көлемінде ақша шығарып, шетелге барып емделгенін атап өтсе, Медициналық туризм қауымдастығының атқарушы директоры Батырбек Әбділдин отандастарымыздың 2012-2014 жылдары шетелде емделу үшін 300 миллион евро жұмсағанын айтуда. Яғни, бұл – сырт елге қаншама қаражатымыз кетуде деген сөз. Сондықтан отандық экономикамызды дамыту, оның ішінде медициналық туризмді өркендету үшін отандық шипажайларды таныту, халықты тарту екені айдан анық.
Осынау шипажайлардың ішінде республикамыздың оңтүстік өңірінен орын тепкен Сарығаш шипалы суын білмейтін жан кемде-кем. Қаншама адамдар жыл сайын жандарына дауа, дерттеріне шипа тауып жатады. Жібек жолы бойындағы Сарыағаш өңірі – арғы-бергі тарихымыздағы бабаларымыздың табаны тиіп, ізі қалған киелі мекен. Тарихқа көз жүгіртсек, желмаясына мініп, Жерұйық іздеген Асан қайғы бабамыздың Келес бойын: «Бал татыған суың-ай, Қалың қамыс нуың-ай» деп тамсана жырлауынан-ақ, бұл өлкенің нулы да сулы жер екенін ұғыну қиын емес.
Өткен ғасырдың ортасына таман Сарыағаш арасаны ашылып, емдік-сауықтыру орындары бой көтере бастаған болатын. Сарыағаштың тыныс-тіршілігімен танысқан Елбасының өзі «…Сарыағаштың шипалы суына сенім мол. Маған жыл сайын осы курортта жиырма мыңнан астам қазақстандықтың денсаулығын түзеп қайтатынын айтты. Бұл «ауырмаудың жолын іздеудің» бір бағыты осы жаққа жетелейтінін көрсетеді. Баршаңызға денсаулық тілеймін. Сарыағаш халықтық санаторий екен. Оны әлі жақсартып, көркейтеміз» дегені ел есінде жақсы сақталған. Сонымен қоса, Елбасы шипажайдың гастроэнтрологиялық, уронефрологиялық аурулар жиі кездесетін республикамыз үшін маңыздылығын дөп басып айтқан еді. Сарыағаштың минералды суы мың да бір ауруға ем. Негізінен созылмалы асқазан-ішек ауруына шалдыққандар үшін Сарыағаш минералды суының шипасы мол. Асқазан-ішек ауруының, асқазан және он екі елі ішек жарасы, созылмалы өт қалтасы, созылмалы өт жолдары сырқаттары, өт қалтасы мен өт жолдарына тас байланғанда, созылмалы бауыр аурулары, көк бауыр, сусамыр, созылмалы колит, энтероколит, дисбактериоз сияқты бірнеше түрлерін сауықтырады. Осы аталғанның барлығын да минералды су жақсы емдейді. Сарыағашқа ем іздеп келетіндердің арасында бауырдың және өт жолының (созылмалы гепатит, созылмалы холецистит, өт бөлетін жолдың дисфункциясы) созылмалы ауруларымен ауырғандар да жиі кездеседі. Минералды суды осындай науқастарға ішуге кеңес береді. Шипалы су бүйректегі, өттегі құмды шая-ды. Бүгінгі күні Сарыағашта көптеген шипажайлар ашылып, әрқайсысы шипалы сумен қатар түрлі ем-дом ұсынуда. Сарығаштағы көрікті емдеу-оңалту орталықтарының бірі – Арай Де люкс шипажайының бас директоры Роллан Шеримовпен шипалы емнің ерекшелігі хақында тілдескен едік.
Бүгінгі күні шипажай сауықтыру орны – алдыңғы қатарлы емдеу әдістерін игерген, жоғары жұмыс мәдениетін және өз қызметкерінің нәзік тұстарын жете білетін, жаңа талаптарға сай мамандар бар ұжым. Емдеу-сауықтыру шипажайы – тек бір өңір тұрғындарын емес, бүкіл Қазақстан халқы емделетін шипалы орын. «Жақын маңайды қоспағанда, сонау Алтай мен Атыраудан, Алатау мен Арқадан, қысқасы байтақ еліміздің түкпір-түкпірінен келетін демалушылар саны қазіргі ауыр кезеңде де толастамауы – шипажайдың келешегі жарқын екендігінің айғағы. Сонымен қоса, бізде өзіміздің шипалы су арасанымыз бар. Яғни, емделушілер суды бірден қабылдай алады» деп шипажай басшысы бұған қоса микроклимат сақтау мақсатында айналаны жасыл желекпен көмкергенін баса айтты. Сонымен қоса, ем түрлеріне байланысты «Жылма-жыл заманауи жаңа технологияға сай әртүрлі аппараттарды сатып алынады. Соның негізінде сапалы ем жүргізіледі. Заманауи әрі жаңа сападағы аппараттар бар. Мұндай жан-жақты ем алуға жағдай жасалған шипажайлар кемде-кем. Парафин-озекерит, электрофорез, амплипульс, УФО, ингаляция, дарсенваль, әртүрлі дәрілік шөптермен, пантамен дайындалатын минералды ванна мен душ, фито шай, массаж қызметтерімен келушілерге сапалы қызмет көрсетеміз» деді.
Мекеме басшылары үнемі емделушілермен кездесіп, олардың өтініштерін, ескертпелерін ескеруге, жылы шырай танытып, демалушылардың хал-жағдайын сұрап жүреді. Бұл – ең бірінші ел алдындағы жауапкершілікті сезіну болса, екіншіден, емделушілер үшін жылы қарым-қатынастың өзі бір ем-дом болып табылатыны сөзсіз. Шипажайға ауыр сырқаттардан кейін оңалту мақсаттарында келетін емделушілер болады. Сондықтан мамандардың біліктілігі басты назарда болады. Роллан Шеримов қызметкерлер шетелдік тәжірибеден өтетінін, күнделікті оқыту өткізілетінін тілге тиек етті. Қызметкерлердің ізеттілігіне, емделушілерге қызмет көрсетілуіне айрықша көңіліміз ауды. Олар үнемі күліп, жайдары болып жүруі керек екен. Бұл – емделушілердің көңіл-күйіне әсер ететін бірінші шарт. Басшылар барлық қызметкерлерден сыпайы, биязы болуын талап етеді. «Бұл – біздің шипажайда дәстүр ретінде қалыптасқан жағдай. Даяшылар төрт мезгіл ем алушыларға жүгіріп жүріп қызмет жасайды. Барлық ем алушылар даяшыларға риза. Жақсы көңіл-күймен әзірленіп, ұсынылған тамақтың өзі ем болады. Емнің басты кепілі – дұрыс тамақтану» деген ол күнделікті ас мәзірі әр адамның диетасына орай жасалатынын атап өтті.
Шипажай өзінің географиялық орналасу жағынан және көп миллионды халқы бар Ташкент шаһарына 20 шақырым жерде орналасуы – туристердің жолаушылап қайтуына ыңғайлы. Киелі топырақ Арыстан баб пен Қожа Ахмет Яссауи кесенелеріне, қасиетті Түркістанға сапар шегуге, Шымкентке, Ташкентке, Әмір Темір сағанасы бар Самардқандты көріп қайтуға мүмкіндік мол. Шипажайға шетелдіктер көптеп келіп демалады екен. Бүгінде Сарыағаш шипалы суымен елімізге ғана емес, әлемге танытуды шипажай басшылығы мақсат етіп отыр.
Болашақта Сарыағаш Есентуки, Кисловодск сияқты курорттық қалаға айналып кетуі ғажап емес. Еліміздің медицинасы бүгінге дейін «Саламатты Қазақстан» бағдарламасы бойынша дамыды. Енді 2019 жылға дейін «Денсаулық» бағдарламасы қолға алынды. Бұл бағдарлама аясында азаматтардың денсаулығын нығайту, қалпына келтіру шараларына байланысты көптеген жайттар айтылған. Осы орайда Сарыағаштың болашағы зор екені анық. Мұхтар Әуезов «Орта Азия көлемінде Сарыағаш суына пара-пар ешбір су жоқ» деп бекер айтпаса керек.
Ақбота ИСЛӘМБЕК. "Айқын" газеті - aikyn.kz